English Nederlands

Veterinaire Verhalen over Vee


verteld door Leo Rogier Verberne
met tekeningen van Marisca Bruinooge-Verberne


Farm Animals
  • Cover
  • Opdracht
  • Colofon
  • Inleiding
  • Een big kon niet schijten
  • Plattelandspraktijk
  • Kalf afzagen
  • Slepende melkziekte
  • Kopziekte
  • Koeien onthoornen
  • Keizersnee
  • Doodliggen van biggen
  • Geitenverlossing
  • Schijndood
  • Kalfziekte
  • Scherp-in
  • Lebmaagverplaatsing
  • Drieling
  • Maden
  • Leverbot
  • Ringschimmel
  • Bruls
  • Difterie
  • Mond- en klauwzeer
  • Boviene Virus Diarree
  • Onzichtbare uierontsteking
  • Vaarzenverlossing
  • Bedrijfsbegeleiding
  • Vee-verbetering
  • Auteur
  • 5. Kopziekte

    Verschillende aandoeningen bij de koe gaan gepaard met een afwijkend gedrag. De symptomen worden hersenverschijnselen genoemd. Eén van de aandoeningen met zulke hersenverschijnselen is de gekke-koeien-ziekte die enkele jaren geleden veel publiciteit kreeg omdat de indruk bestond dat de ziekte overdraagbaar is op mensen. Een andere ziekte met een dergelijk afwijkend gedrag is kopziekte. Daarbij krijgen de dieren plotseling krampen; ze vallen neer, slaan wild met poten en kop en loeien luid. Als er dan niet snel wordt ingegrepen gaan ze in een paar uur dood.

    Magnesium
    Kopziekte bij koeien ontstaat door een voedingsfout: als ze lange tijd te weinig magnesium te vreten krijgen, kan het ze plotseling ‘in de kop slaan’. In weidegras ontstaat een magnesiumtekort als de bodem te weinig van dit mineraal bevat en teveel kalium. Die situatie ontstaat door overbemesting. Het gras groeit dan wel heel goed, maar de overmaat kalium verdringt het magnesium bij de opname in het gras. Koeien die dag en nacht in zo’n wei lopen, kunnen kopziekte krijgen. Moderne melkkoeien komen niet meer buiten of maar een paar uur per dag. Ze krijgen een uitgekiend rantsoen met mais, gras en verschillende soorten krachtvoer dat o.a. magnesium bevat. Dat is nodig om per dag vijftig liter melk of meer te kunnen produceren. Dat kan niet op een dieet dat alleen maar uit gras bestaat.

    Spoed
    Het is november. Er wordt gebeld voor een koe met kopziekte. Dat is de oproep met de hoogste graad van urgentie. Vlug de hoorn op de haak en op een draf naar de auto. Dan de snelste weg naar het betreffende weideperceel. Het gaat om minuten. Het is huilend herfstweer met een striemende regen en slecht zicht ondanks het werk van de ruitenwissers. Gelukkig is er weinig verkeer op de lokale wegen. Overal staan de koeien al op stal. Maar hier staan ze nog in de wei, op een kluitje vóór het hek met de kont in de wind en de regen.

    001

    met de kont in de wind en de regen

    Infuus
    Midden in de wei ligt een koe op haar zij. De poten slaan heftig heen en weer; de kop beukt in de grond; schuim staat op de bek en ze brult angstaanjagend. Gauw twee infuusflessen uit de auto, een slang en een naald; de stethoscoop zit in m’n zak. Over het hek, het koppel koeien voorbij. Vlug! De enige veilige plek in haar buurt is aan de rugzijde. Van daaruit steek ik de naald in de melk-ader onder de buik. De modder op de huid negeer ik. De infuusfles omhoog, lucht uit de slang en dan stroomt het reddende vocht met magnesium-zouten de bloedbaan in naar het hart, de hersenen en de spieren. De eerste fles is al binnen vijf minuten leeg. Als ik de tweede fles aansluit, lijken de krampen iets minder te worden. Die tweede fles houd ik lager om de snelheid van het infuus af te remmen en ik controleer nu het hart. Dat bonkt tegen de stethoscoop. Maar geleidelijk wordt het hartritme rustiger. Hè hè, dat was op het nippertje.

    Bemesting
    Ik adviseer om de koeien op stal te zetten. Ze hebben allemaal een te kleine magnesiumreserve en lopen dus het gevaar om vroeger of later kopziekte te krijgen. Dat advies valt niet in goede aarde: de boer kijkt langs me heen de wei in. De dieren lopen hier pas een week en er staat nog veel gras terwijl op stal de wintervoorraad moet worden aangesproken. Ik vraag hoe hij dit perceel heeft bemest. “Gewoon, met varkensgier.” In varkensmest zit veel kalium. Daarbij moet dan extra magnesium worden gestrooid. “Heb je ook kieseriet of magnesamon gestrooid?” Hij reageert geërgerd: “Ge ziet toch zeker zelf wel dat het gras hier verrekkes hard groeit!”
    Ik heb hem gekrenkt in zijn eer als boer: alsof hij niet zou weten hoe de grond moet worden bemest! Ik zwijg maar verder. Het zijn tenslotte zijn koeien. Enkele dagen later heeft een collega spoeddienst als er wordt gebeld voor een tweede koe met kopziekte in dezelfde wei. Als hij aankomt, is de koe dood. Kort daarna zijn alle dieren opgestald.

    Risico?
    Bij de huidige beperkte weidegang komt kopziekte niet meer voor. Toch is het risico niet volledig afwezig. Ook bij stalvoedering kan het rantsoen overwegend uit gras bestaan. En koeien met een grote melkproductie verliezen dagelijks veel magnesium met de melk. Dus als het gras dat ze op stal krijgen te weinig van dit mineraal bevat, kan het evenwicht tussen opname en afgifte worden verstoord. Het is te hopen dat kopziekte dan bij de koeien op stal onmiddellijk wordt herkend, na zoveel jaar afwezigheid in de dagelijkse praktijk. Want als een adequate reactie op zich laat wachten, is dat fataal.


    lees verder

    © Leo Rogier Verberne
    ISBN/EAN: 978-90-818362-4-1
    www.verberneboek.nl