English Nederlands

Veterinaire Verhalen over Vee


verteld door Leo Rogier Verberne
met tekeningen van Marisca Bruinooge-Verberne


Farm Animals
  • Cover
  • Opdracht
  • Colofon
  • Inleiding
  • Een big kon niet schijten
  • Plattelandspraktijk
  • Kalf afzagen
  • Slepende melkziekte
  • Kopziekte
  • Koeien onthoornen
  • Keizersnee
  • Doodliggen van biggen
  • Geitenverlossing
  • Schijndood
  • Kalfziekte
  • Scherp-in
  • Lebmaagverplaatsing
  • Drieling
  • Maden
  • Leverbot
  • Ringschimmel
  • Bruls
  • Difterie
  • Mond- en klauwzeer
  • Boviene Virus Diarree
  • Vaarzenverlossing
  • Bedrijfsbegeleiding
  • Onzichtbare uierontsteking
  • Vee-verbetering
  • Auteur
  • 11. Kalfziekte

    Melkkoeien kunnen rond het kalven in het verloop van enkele uren verlamd raken. Meestal gebeurt dat in de eerste paar dagen na het kalven, maar het kan ook al kort ervoor. De aandoening wordt kalfziekte of melkziekte genoemd. Eerst kan zo’n dier moeilijk opstaan en het loopt wankelend. Soms komt zo’n koe ongelukkig ten val en kan ze ernstig beschadigd raken. Zonder behandeling volgt na enkele uren totale verlamming. Als daarbij ook de ademhalingsspieren en de hartspier betrokken raken, gaat de koe dood. Het totale proces duurt minder dan 24 uur. Rond het kalven houdt een boer zijn koeien daarom extra in de gaten. Als een kalfkoe anders gaat lopen, is dat al reden voor alarm.

    Kalk
    Koeienmelk bevat veel kalk. Dus een koe die veel melk geeft, verliest veel kalk uit haar lichaam. Dat moet ze met de voeding weer opnemen. Het calciumgehalte van het bloed wordt door hormonen constant gehouden. Kalk is niet alleen een bouwsteen voor de botten, het is ook nodig voor het functioneren van de spieren. Die hebben voor hun werk een bepaalde calciumconcentratie in het bloed nodig. Wordt die te laag dan raken de spieren verlamd. Dat geldt ook voor de hartspier. Die houdt het wel nog het langste vol. Maar als de bloedspiegel echt veel te laag wordt, volgt een hartstilstand. Een koe met kalfziekte is dus een spoedgeval.

    Onderzoek
    Het is avond, rond melktijd en ik moet naar de noordrand van de praktijk richting Maren-Kessel. De boerderijen hier in de polder zijn vrij nieuw, want tot het sluiten van de Beerse overlaat in 1932 stond hier in de winter nog overal Maaswater. De patiënt ligt in de kalverwei vlakbij de koeienstal. Vanmiddag heeft ze normaal gekalfd. Maar daarstraks liep ze niet zoals anders: een beetje onzeker. De boer verdenkt haar van kalfziekte en daarom heeft hij haar hierheen geleid voordat hij is begonnen met melken. In het gras ligt ze zachter en kan ze gemakkelijker opstaan dan binnen op de betonnen vloer. Hij heeft haar een dek opgebonden en daarna is hij gaan melken. De melkmachine en de koeling van de melktank draaien op volle toeren als ik aankom. Dat maakt een flink lawaai, zelfs tot op deze afstand. De koe ligt half op haar zij in het gras. Ze is niet gemolken, maar desondanks is de uier slap. Achter de koe ligt de nageboorte. Onder het dek voelt ze koud aan en de thermometer wijst inderdaad op ondertemperatuur. Het blijkt een SIP-koe te zijn en behoort dus tot het allerbeste stamboekvee in de regio. SIP staat voor Stier Inseminatie Programma. Het betekent dat de KI-vereniging graag een stierkalf van deze koe wil hebben als toekomstig vaderdier. Ze werd daarom geïnsemineerd met het sperma van een top-stier.

    Behandeling
    Twee dikke melkaders onder de buik doen vermoeden dat de uier tot een grote productie in staat is. Ik steek een lange infuusnaald in één van die aders. Via een slang sluit ik de fles aan met een oplossing van vooral calciumzouten. Even opletten dat er geen luchtbellen de ader instromen. De boer komt de melkput uit: “Nee, gevallen is ze niet, maar ze liep raar”. Zijn vrouw houdt intussen de fles met het infuus omhoog. De calciumzouten stromen snel het lichaam in: een halve liter in een minuut of vijf. Ik luister naar het hart. Want ook een te hoge kalkspiegel in het bloed is gevaarlijk. Als er een extra hartcontractie komt, moet de fles omlaag om de infuusstroom te vertragen. De resterende kwartliter vergt dus meer tijd, maar zo kan het hart dit verdragen. Vervolgens krijgt ze onder de huid nog een depot van een calciumoplossing: als straks de bloedspiegel weer daalt, wordt dat depot opgenomen. Morgenochtend moet die onderhuidse injectie nog eens worden herhaald. Daarvoor laat ik een flesje achter met een spuit en een paar steriele naalden.

    Verklaring
    Waardoor krijgt een koe met een voorraad van tientallen kilo’s kalk in haar botten een te laag calciumgehalte in haar bloed? En waarom gebeurt dat rond het kalven? De melkproductie bereikt immers pas na een week of zes haar top en pas dan verliest de koe de meeste kalk uit haar lichaam. Ik stel me dat zó voor: nadat een koe tien of elf maanden lang melk heeft geproduceerd, volgt de droogstand. Ze wordt dan gedurende een week of zes niet meer gemolken omdat ze hoogdrachtig is en de ‘melk-accu’ moet worden opgeladen voor de volgende lactatie. Tijdens die droogstand gaat er geen kalk uit haar lichaam verloren. Daaraan komt abrupt een eind als het kalf wordt geboren en de melkproductie op gang komt. De bijschildklieren moeten dan plotseling tien tot twintig keer meer hormoon gaan produceren om de kalk uit de botten van de koe vrij te maken en de kalkspiegel in het bloed op peil te houden. En de betere koe produceert direct al zoveel kalkrijke melk dat haar bijschildklieren daardoor ‘opstart-problemen’ krijgen, de calciumspiegel in het bloed daalt en de koe er letterlijk bij neervalt. Door een speciaal rantsoen tijdens de droogstand en met aangepaste voeding rond het kalven is die overgang in de hormoonproductie wel op te vangen en daling van de calciumspiegel goeddeels te voorkomen.

    Herstel
    De behandeling van koeien met kalfziekte is dankbaar werk. Volledig verlamde dieren op de rand van een hartverlamming, staan na een infuus soms weer op in minder dan een half uur. Vaker duurt het herstel één of twee uur, vooral als ze erg zijn afgekoeld bijvoorbeeld als ze pas ’s morgens bij het melken in verlamde toestand worden aangetroffen. Maar zonder complicaties van spierverscheuringen of botbreuken, doordat ze tevoren ongelukkig zijn gevallen, is het resultaat van de behandeling vaak spectaculair: soms loopt de koe alweer te grazen als je van het erf afrijdt.

    001

    in een half uur van bijna dood tot springlevend


    lees verder

    © Leo Rogier Verberne
    ISBN/EAN: 978-90-818362-4-1
    www.verberneboek.nl