Veterinaire Verhalen over Vee

1984 - 2004

hoe het vak van veearts veranderde


verteld door Leo Rogier Verberne
met tekeningen van Marisca Bruinooge-Verberne


Landbouwhuisdieren
  • Cover
  • Opdracht
  • Colofon
  • Veearts 1984-2004
  • Een big kon niet schijten
  • Plattelandspraktijk
  • Kalf afzagen
  • Slepende melkziekte
  • Kopziekte
  • Koeien onthoornen
  • Pinkenstier
  • Doodliggen van biggen
  • Geitenverlossing
  • Schijndood
  • Kalfziekte
  • Scherp-in
  • Lebmaagverplaatsing
  • Drieling
  • Maden
  • Leverbot
  • Ringschimmel
  • Difterie
  • Mond- en klauwzeer
  • Boviene Virus Diarree
  • Bedrijfsprobleem
  • Vaarzenverlossing
  • Bruls
  • Vruchtbaarheid
  • Vee-verbetering
  • Auteur
  • 21. Bruls en bandenloos (nymfomanie)



    Een bronstige koe wordt tochtig genoemd; in Brabant heet ze spullig. Door hartstochtelijk loeien of brullen maakt ze haar paringsdrang kenbaar. Duurt de tochtigheid te lang of is de koe te vaak tochtig dan brult ze teveel en noemt men haar bruls. Bij een brulse koe gaan de bekkenbanden aan weerskanten van de staartinplant verslappen: ze krijgen eerst  een knik en tenslotte verstrijken ze helemaal. De koe is dan bandenloos.

    Eierstokken
    De seksuele cyclus van een koe duurt drie weken. Daarvan is ze één of twee dagen tochtig en tot paren bereid. In een van beide eierstokken heeft zich dan een follikel (eiblaasje) ontwikkeld dat bronsthormonen produceert. Als het blaasje openbarst (de eisprong), stopt de productie van die hormonen. Als de koe niet door een stier wordt gedekt of kunstmatig wordt geïnsemineerd, ontwikkelt zich na twee weken opnieuw een follikel. Tegen de twintigste dag wordt de koe weer tochtig. De eierstokken sturen dus haar seksuele cyclus.

    Hersens
    Maar die eierstokken worden ook zelf aangestuurd. Onderaan de hersens zit een kwabje (hypofyse) dat hormonen produceert die met het bloed de eierstokken bereiken. Het ene hormoon stimuleert de ontwikkeling van een follikel en een ander induceert de eisprong. Voor die hormonenproductie reageert de hypofyse op allerlei prikkels vanuit de hersens; ook op zien, ruiken of horen van een partner en op licht. Bij rundvee dat in een donkere stal wordt gehouden, kan zich in de eierstok wel een follikel ontwikkelen, maar de hypofyse produceert daarbij soms onvoldoende hormoon om die ook te laten openbarsten. In zo’n geval gaat de productie van bronsthormonen alsmaar door en blijft de koe tochtig en vaak wekenlang brullen: ze is dan bruls. Als zo’n dier wordt gedekt of geïnsemineerd, wordt ze niet drachtig doordat er geen eicel is vrijgekomen.

    melktank
    melktank

    Melkput
    Het is winter en melktijd. De koeling van de melktank draait met veel lawaai op volle toeren om de circa duizend liter lichaamswarme melk van de negentig koeien zo snel mogelijk af te koelen naar vier graden Celsius. Daardoor hoor ik waar ik de boer moet zoeken als ik uit de auto stap. In de melkstal staan veertien koeien: zeven aan elke kant, schuin met de koppen naar de muur en met de kont naar de melkput in het midden. Daarin staat de boer op ooghoogte met de uiers. De bekers van de veertien melkklauwen zitten aan de spenen gezogen door een pulserend vacuümsysteem. Zo wordt het zuigen van een kalf aan de speen nagebootst. De melk stroomt in de glazen containers aan de rand van de melkput. Voor elke koe een aparte container. Zo ziet de boer wanneer ze is leeggemolken en hoeveel melk ze heeft geproduceerd.

    001

     in het midden de melkput; aan de rand de melkcontainers

    Lawaai
    “Goeienavond!” Twee koeien kijken me vragend aan. Maar de boer gaat door met het reinigen van de uiers en het aansluiten van de tepelbekers aan de spenen. Ik moet boven dit geluidsniveau zien uit te komen en brul m’n begroeting nog eens. Hij kijkt op van z’n werk: “Ah, de veearts! We moete bij de pinke zèn in ut ouw schuurke. Ik goa drek mee as deez koei uit zèn.” Een paar minuten later zijn de veertien uiers leeg. De boer trekt vanuit de melkput aan een touw de schuifdeuren open en de koeien lopen de melkstal uit en terug de open loopstal in. De dieren die nog gemolken moeten worden verdringen elkaar bij de ingang. Ze staan met strakgespannen uiers. Enkele laten de melk in stralen lopen.

    Het oude schuurtje
    Opzij van de moderne open loopstal staat een oud schuurtje. Binnen is het aardedonker. Als de boer het licht aan doet, verandert daarin weinig. Een peertje dat is bedekt door een dikke laag stof bungelt aan een fitting met twee draadjes van de zoldering. Zuinigheid is beslist een van de meest ontwikkelde deugden bij boeren. Een flauwe lichtcirkel valt op de rug van een dier. Als m’n ogen wat aan het donker gewend zijn, zie ik zes grote pinken die op een rij staan aangebonden. Ze lijken me twee jaar oud, misschien wel meer. Eigenlijk zouden ze dus al gekalfd moeten hebben.

    003

    het oude schuurtje bij daglicht

    Bruls
    “Ze zèn dik zat geïnsemineerd. En allemoal drachtig, behalve dees; die is brul. Ik mest ze af vur m’n eige. Mar ze brult zo verrekkes. Ons moeder wordt dà hartstikke muug.” Voorzichtig scharrel ik tussen de dieren door naar de achterkant. In de zak van m’n stofjas zitten een lange plastic handschoen en een fles glijmiddel. Door de darmwand heen voel ik op de ene eierstok een grote vochtblaas (cyste) bijna zo groot als een tennisbal en met een dikke wand. Bij de staartinplant zijn de bekkenbanden niet te voelen.

    Behandeling
    Door de darmwand heen pak ik de cyste stevig vast en knijp hem stuk. Daarvoor moet verbazend veel kracht worden gebruikt. Nu de cyste is opengebarsten, stopt de productie van bronsthormonen en wordt het dier in een paar dagen weer rustig. De eierstok die resteert, is niet groter dan een vingerkootje. Om de volgende seksuele cyclus weer normaal te laten verlopen en herhaling van de cystevorming te voorkomen, spuit ik de pink ook in met een hypofyse-stimulerend hormoon. In m’n jaszak heb ik zo’n flesje en een spuitje meegenomen. “Pak ze maar even in de neus.” Knijpen in het neustussenschot veroorzaakt bij rundvee een soort lichte verdoving. Het heeft hetzelfde effect als een praam op de bovenlip van het paard of acupunctuur bij de mens: er komt endorfine vrij in de hersens en dat veroorzaakt een kortdurend roesje. Ik spuit de hormoonvloeistof in.

    Toekomst
    Ook overdag is het in dit schuurtje donker. Dat heeft de vruchtbaarheid van de pinken geen goed gedaan. Toch zeg ik niks over de huisvesting en de verlichting. De enige zoon heeft namelijk te kennen gegeven dat hij geen toekomst ziet in het bedrijf. Hij ging niet naar de HAS (Hogere Agrarische School) maar volgde een opleiding tot analist. Het laboratorium biedt hem een werkweek van zesendertig uur en vijf weken vakantie per jaar. Die luxe is op de boerderij onbekend: daar wordt zeven dagen per week tweemaal per dag gemolken en gevoerd. Als er honderdtwintig koeien en vaarzen per jaar kalven gebeurt dat in de helft van de gevallen ’s nachts. Een werkweek telt zo al gauw negentig tot honderd uur, in het voorjaar nog beduidend meer. Veehouders gaan hooguit één week per jaar met vakantie. Veel oudere boeren zijn zelfs nog nooit van hun bedrijf weg geweest. Dat wil zeggen: nooit langer dan een dag.
    Zonder opvolger voelt deze boer er weinig voor om in het bedrijf te blijven investeren en werd er geen nieuwe jongveestal gebouwd. De kalveren staan nu verdeeld over het achterhuis van de boerderij en het voormalige kippenhok. De meeste pinken staan in de oude varkensstal en enkele in dit oude schuurtje. Verre van ideaal en ook arbeidsintensief. Maar de koeien zullen straks worden verkocht en in de open loopstal worden dan caravans gestald. De boer wil dan wel nog wat jongvee aanhouden. Want als je een leven lang dag en nacht druk bezig bent geweest op je bedrijf, dan kun je niet op je zestigste binnen gaan zitten en niks doen: ‘Ons moeder is dà zóó hartstikke muug.’


    lees verder

    © Leo Rogier Verberne
    ISBN/EAN: 978-90-818362-4-1
    www.verberneboek.nl

    andere e-boeken van Rogier Verberne
    Vergelijking van Ligfiets en Racefiets
    Q-koorts, de Australische tekenbeetkoorts
    Juvenile, Adult-onset and Monogenic diabetes
    The cure for juvenile diabetes

    cover_boekje_over_vee

    Veterinaire Verhalen over Vee
    paperback, 130 pag.
    € 17.95

    klik hier om te bestellen